Alcoholhulp slachtoffer van besparingen?

Er zijn opnieuw redenen tot ongerustheid over het voortbestaan van Alcoholhulp en de verwante initiatieven Cannabishulp en Drughulp. De voorbije jaren werd deze online hulpverlening gefinancierd door de federale overheid via het ‘Verslavingsfonds’. Wegens de zesde staatshervorming worden de middelen van dit verslavingsfonds echter overgeheveld naar Vlaanderen.

Tot nu toe waren er goede contacten met het Vlaamse ministerie van Welzijn en Volksgezondheid, waar men liet verstaan de online projecten in de toekomst verder te willen ondersteunen en mogelijk zelfs structureel te verankeren. Eind 2013 werd er nog een subsidie toegekend om Alcoholhulp, Cannabishulp en Drughulp uit te rollen over alle geïnteresseerde Vlaamse CGG’s. Dit om de online programma’s te leren gebruiken in combinatie met face-to-face gesprekken. Deze uitrol verloopt ondertussen succesvol bij een 14-tal CGG’s en aanverwante diensten voor drughulpverlening.

De geplande besparingen door de nieuwe Vlaamse regering zouden nu echter roet in het eten kunnen gooien…

Waarom Alcoholhulp verder financieren?

Sinds 2009 is Alcoholhulp voor iedereen beschikbaar in heel Vlaanderen en elk jaar opnieuw stijgen de bezoekersaantallen.  In 2013 werd de website 519.079 bezocht (samen met Cannabishulp en Drughulp betekent dit 633.008 bezoekers). Dit wijst erop dat het aanbod een groot publiek bereikt dat op zoek is naar informatie, zich vragen stelt (de zelftest op Alcoholhulp werd in 2013 alleen al meer dan 21.000 maal uitgevoerd), beroep doet op het zelfhulpprogramma (1.303 aanmeldingen in 2013) of online wil begeleid worden bij het minderen of stoppen met drinken (786 aanmeldingen in 2013).

Alcohol is nog steeds drug nummer 1 in onze samenleving en een aanzienlijk deel van de bevolking ondervindt er moeilijkheden door. Reken daarbij dat voor elke persoon met alcoholproblemen er gemiddeld nog 3 à 4 mensen uit de nabije omgeving mee in problemen geraken. Gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) berekende in 2013 dat de maatschappelijke kost van alcoholproblemen in België 4,2 miljard euro bedraagt. Dit maatschappelijke kostenplaatje omvat niet alleen de uitgaven voor de gezondheidszorg, maar ook de kosten voor justitie en het economisch verlies. Deze kosten overstijgen ruimschoots de opbrengsten van alcohol, die ongeveer 1,5 miljard euro bedragen wanneer de accijnzen en de opbrengsten van de industrie worden samengeteld.

Enkele belangrijke voordelen van Alcoholhulp voor hulpzoekers zijn de laagdrempeligheid en anonimiteit. Vooral dit laatste overtuigt veel deelnemers om de stap te zetten en hun problemen aan te pakken. Schaamte en angst voor stigmatisatie zijn over het algemeen belangrijke struikelblokken om hulp te zoeken. Mensen met alcoholproblemen nemen vaak online sneller contact, dus vooraleer de problemen volledig geëscaleerd zijn zoals dat bij de reguliere ambulante hulpverlening meestal het geval is. Dit wordt bevestigd door het feit dat 70% van de deelnemers aan het online programma nog aan het werk is, terwijl bij de ambulante hulpverlening de tewerkstellingsgraad rond de 30% schommelt.

Er zijn ondertussen een aantal onderzoeken gebeurd bij Alcoholhulp en bij gelijkaardige online programma’s in het buitenland. Op basis van klinische resultaten van gerandomiseerd onderzoek (bijv. Blankers, Koeter & Schippers, 2011; Cunningham, 2012; Cunningham et al., 2009; Postel et al., 2010; Riper et al., 2008) en meta-analyses (Riper et al., 2011; Rooke et al., 2010) mag online hulpverlening als effectief beschouwd worden bij overmatig alcoholgebruik. Recent onderzoek bij Alcoholhulp (Reculé, 2014) toonde aan dat bij deelnemers die het programma voltooiden, het alcoholgebruik significant daalde van gemiddeld 36 glazen per week tot gemiddeld 6 glazen per week. 45% van deze deelnemers stopte volledig met drinken en ook de alcoholgerelateerde klachten (depressieve stemming, slaapstoornissen, beven, geheugenproblemen,…) namen significant af.

Het voorgaande betekent niet dat Alcoholhulp een wondermiddel is. Het online aanbod is voor een aantal deelnemers niet voldoende, maar heel vaak zorgt het er wel voor dat deze deelnemers elders verdere hulp zoeken (ambulant, residentieel of zelfhulpgroep). Ongetwijfeld levert dit op termijn kostenbesparingen op, doordat duurdere behandelingen in veel gevallen kunnen vermeden worden. Los van het financiële aspect gaat het echter in de eerste plaats om mensen die een houvast vinden om hun leven een andere wending te geven. Niet alleen door het therapeutische programma of de steun van de hulpverleners, maar ook doordat ze elkaar stimuleren en helpen. Het afgeschermde forum voor deelnemers van Alcoholhulp wordt zeer druk bezocht, vaak ook lang nadat de eigenlijke begeleiding reeds werd afgerond.

De pure online werking van Alcoholhulp (en de andere websites) wordt tot nu toe draaiende gehouden door een aantal hulpverleners (samengeteld 2 full-timers) en een coördinator (1/4 time). Een krappe bezetting, want vaak moet er een wachtlijst gehanteerd worden om de toestroom aan te kunnen. Samen met het onderhoud van de websites, zijn dit de enige kosten die gemaakt hoeven te worden om toch veel mensen te bereiken en vaak ook verder te helpen.

Wat is trouwens het alternatief? Ondanks het feit dat er online ook regelmatig een wachtlijst moet gehanteerd worden, is deze veel minder lang dan de vaak maandenlange wachtlijsten in vele CGG’s.

Wat staat er in het regeerakkoord?

Het zal niemand ontgaan zijn dat de Vlaamse regering zware besparingen aankondigde in de sociale- en culturele sector, maar wanneer het regeerakkoord van nabij bekeken wordt staan er duidelijk aanwijzingen in die pleiten voor het verder ondersteunen van online hulpverlening.

Over drughulpverlening

Onderstaande paragraaf is van toepassing op drughulpverlening, waarbij de overheid organisatie overstijgende initiatieven en samenwerking wil stimuleren.

Onder de hoofding ‘Geestelijke gezondheidszorg’ (pag. 115):
“We onderzoeken of en hoe we het drugbeleid in het geestelijke gezondheidszorgbeleid kunnen inkantelen en stimuleren de verdere uitbouw van voorziening overstijgende zorgprogramma’s en samenwerkingsverbanden in de geestelijke gezondheidszorg waarbij specifieke zorgtrajecten uitgebouwd worden voor personen een verslavingsproblematiek.”

De programma’s Alcoholhulp, Cannabishulp en Drughulp bieden online zelfhulp en online begeleiding (door een professionele hulpverlener) voor heel Vlaanderen, Brussel en Vlamingen in het buitenland. Op regelmatige basis worden cliënten vanuit het online aanbod verwezen naar diverse voorzieningen, en omgekeerd. Daarenboven is eind 2013 een project gestart om de online programma’s ‘uit te rollen’ bij geïnteresseerde CGG’s en verwante drughulp centra (zie ook hoger). Kortom, het online aanbod past zeker binnen het kader van ‘voorziening overstijgende zorgprogramma’s’.

Over innovatie

Onder de hoofding ‘Innovatie met Flanders’ Care als motor’ (pag. 116):
“In het bijzonder is er aandacht voor assistieve technologieën, eHealth en mobile health toepassingen.”

Dit spreekt voor zichzelf. De online programma’s van Alcoholhulp (en de verwante websites) kunnen aangewend worden ter ondersteuning van begeleiding en nazorg van mensen met afhankelijkheidsproblemen, doen dit reeds enkele jaren met succes en zijn innovatief. De programma’s zijn ondertussen trouwens niet enkel via een vaste computer toegankelijk, maar zijn ook met een tablet te gebruiken en in de nabije toekomst zal een mobiele app ontwikkeld worden van de dagboekmodules.

Over online hulpverlening

Onder de hoofding ‘Gegevensdeling en ICT’ (pag. 117):
“In het verlengde hiervan maken we werk van een kwaliteitskader voor online-hulpverlening.”

In april 2014 werd ‘Bouwstenen voor een Vlaams actieplan onlinehulp’ gepubliceerd, uitgewerkt door steunpunt WVG in opdracht van de Vlaamse regering (zie ook dit artikel). Hierin worden een aantal actiepunten geformuleerd, o.a. gericht op de overheid. Het belangrijkste en meest dringende punt was:
Actie 531: De Vlaamse Overheid (beleidsdomein WVG) creëert een kader voor ontwikkeling en structurele erkenning van onlinehulp.

Over werk in de zorgsector

Onder de hoofding ‘Werken in de zorgsector’ (pag. 115):
“Om de instroom in de zorgberoepen blijvend te garanderen en de toenemende uitstroom op te vangen zetten we verder in op de uitrol van het actieplan ‘Werk maken van werk in de zorgsector’ en actualiseren we het om in te spelen op nieuwe evoluties en zorgnoden.”

De zorgsector is volop in evolutie, waarbij het inzetten van ICT een belangrijke rol kan en zal spelen. Het betreft hier een breed veld van mogelijkheden, gaande van elektronische uitwisseling van gegevens, zorg op afstand, ondersteuning van ouderenzorg, en diverse vormen van online hulpverlening op eerste, tweede en derde lijn. Vandaar de logische gevolgtrekking dat mediawijsheid en onlinehulp competenties aan bod zouden moeten komen in alle relevante (school-)opleidingen. Dit kan bijdragen aan het aantrekkelijker maken van zorgberoepen, omdat vaak jongeren zich aangetrokken voelen tot ICT mogelijkheden.

Tot slot

Er zijn voldoende argumenten die ervoor pleiten om de bestaande online alcohol-en drughulpverlening verder te zetten en zelfs structureel in te bedden. Het online aanbod staat immers voor vernieuwing, uitbreiding van het hulpaanbod, effectiviteit en kostenbesparing.