Onderzoek Alcoholhulp 2014

Dit artikel verscheen eerder in AnD (Tijdschrift van de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen), december 2014

Sinds 2008 kan je op de website www.alcoholhulp.be terecht voor informatie en advies over alcoholproblemen, maar ook voor online counseling en begeleiding. CAD Limburg en CGG De Kempen toonden zich hiermee pioniers op het vlak van e-hulpverlening voor personen met middelengerelateerde problemen. Meer dan 2500 personen maakten sinds de opstart gebruik van de chatbegeleiding die via alcoholhulp.be wordt aangeboden. In het kader van zijn masterproef onderzocht Cédric Reculé de werkzaamheid van deze interventie, onder begeleiding van Herwig Claeys en Wouter Vanderplasschen.

Achtergrond

Onze samenleving digitaliseert. Hierdoor komt ook de hulpverlening voor de uitdaging te staan om mee te evolueren met deze belangrijke maatschappelijke verandering. Online hulpverlening kan verschillende vormen aannemen: (1) web-based educatieve interventies; (2) web-based therapeutische interventies op basis van zelfhulp; en (3) web-based therapeutische interventies met ondersteuning van een hulpverlener (Barak et al. 2009). Chatbegeleiding  behoort tot de laatste categorie en wordt in Vlaanderen steeds vaker aangeboden door (online) hulpverleningsorganisaties.

Alcoholhulp.be is één van deze organisaties, die tevens beide andere vormen van e-hulpverlening (een informatief gedeelte en een online zelfhulpmodule) op haar website aanbiedt. Buitenlands onderzoek heeft aangetoond dat online hulpverlening bij personen met alcoholproblemen kan bijdragen tot een vermindering van hun alcoholgebruik. Tevens komt men dankzij deze manier van werken in contact met niet-bereikte cliëntengroepen, vooral mensen die anders de stap naar de traditionele hulpverlening niet of veel minder snel zouden zetten.

Het onderzoek

Op vraag van het CAD Limburg werd in de masterproef van Cédric Reculé (2014) onderzocht of het online begeleidingsprogramma van alcoholhulp.be (een intensieve, twaalf weken durende chatbegeleiding waarbij cliënten rechtstreeks contact hebben met een begeleider) effectief is voor het verminderen van hun alcoholproblemen en voor wie deze innovatieve werkvorm vooral aangewezen is.

Tijdens de chatsessies geven de betrokken hulpverleners gerichte adviezen en (huiswerk)opdrachten, zodat deelnemers dagelijks bezig zijn met het onder controle krijgen of houden van hun gebruik. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van een drinkdagboek, dat tevens toegankelijk is voor de begeleider en waarin men kan schrijven of men al dan niet gedronken heeft, in welke situatie dit zich voordeed en hoe men zich hierbij voelde. Van bij de eerste aanmelding krijgt de hulpvrager reeds de mogelijkheid om een aantal (huiswerk)opdrachten uit te voeren. Nieuwe opdrachten volgen van zodra de hulpverlener acht dat de cliënt  hier klaar voor is (Claeys, 2011a).

Van september 2008 tot augustus 2013 maakten in totaal 2594  personen gebruik van de chatbegeleiding op alcoholhulp.be. Om in aanmerking te komen voor voorliggend evaluatieonderzoek dienden deelnemers minstens 3 chatsessies gevolgd te hebben en meerderjarig te zijn. 703 personen (27.1%) voldeden aan deze voorwaarden. Routinematig wordt bij aanvang van en tijdens de begeleiding heel wat informatie verzameld (demografische gegevens, mate van alcoholgebruik en alcoholgerelateerde klachten). Voor 137 van deze cliënten (19.5%) konden er ook follow-up gegevens verzameld worden na afloop van de begeleiding. Gezien de follow-up informatie m.b.t. deze selecte steekproef mogelijk een vertekening inhoudt van de situatie van de ruimere cliëntenpopulatie, vergeleken we het profiel van personen die de follow-up vragen beantwoordden (n=137) met dit van personen die dit niet deden (n=566).

Bevindingen

Het onderzoek maakt duidelijk dat personen die gebruik maken van de chatbegeleiding (n=703) van Alcoholhulp.be gemiddeld 44 jaar zijn. Iets meer dan de helft van hen (54.5%) zijn mannen en de meeste deelnemers hebben een diploma hoger onderwijs (60%) en werken (60%). De grootste groep leeft samen met zijn/haar gezin (38%) of partner (25%). Een minderheid van de deelnemers is woonachtig in de provincie Limburg (14.5%), terwijl de meesten in Antwerpen (30%) of Oost-Vlaanderen (22%) wonen.

Nagenoeg alle deelnemers (96%) gaven bij aanvang van de begeleiding aan dagelijks te drinken. Hun wekelijks alcoholgebruik wordt geschat op ongeveer 40 eenheden. Dit aantal lag lager (35.3 eenheden) bij personen die bereikt werden voor de follow-up in vergelijking met niet-bereikte cliënten (41.1 eenheden). Verder verschilde de bereikte cliëntengroep van de nietbereikte op het vlak van leeftijd (waren iets ouder) en leefsituatie (woonden vaker samen met partner), maar werden geen verschillen  gevonden m.b.t. de overige demografische variabelen of alcoholgerelateerde klachten.

Na afloop van de begeleiding (=na 12 weken) gaf 49% van de gecontacteerde respondenten (n=137) aan niet meer gedronken te hebben tijdens de afgelopen week. Het gemiddeld aantal wekelijkse alcoholconsumpties zakte voor de totale groep dan ook van 35 naar 6 eenheden. Tevens kon na drie maanden een significante daling vastgesteld worden van verscheidene lichamelijkeen psychische klachten die vaak met alcoholmisbruik samenhangen, zoals maagklachten, depressieve gevoelens,  slapeloosheid en vermoeidheid. Tussentijdse cliëntevaluaties maken duidelijk dat de meeste gedragsveranderingen tijdens de eerste zes weken van het programma ingezet worden.

Conclusie

Hoewel dit onderzoek een aantal duidelijke beperkingen heeft (geen controlegroep, selecte steekproef bij follow-up), maakt het duidelijk dat chatbegeleiding een leemte vult in het bestaande hulpverleningslandschap. Het programma heeft een landelijk bereik en in vergelijking met reguliere hulpverleningsvormen nemen er meer vrouwen en hoger opgeleiden aan deel. Over de effectiviteit van deze vorm van e-hulpverlening kunnen geen betrouwbare uitspraken gedaan worden, behalve dat het programma helpt om het alcoholgebruik van de doelgroep en ermee gerelateerde klachten terug te dringen en dat de helft van de respondenten die de follow-up meting invulden geen  alcohol meer dronken drie maanden na het starten van deze chatbegeleiding.

Prof. Dr. Wouter Vanderplasschen
Universiteit Gent – Vakgroep Orthopedagogiek

Cédric Reculé
Universiteit Gent – Vakgroep Orthopedagogiek

Referenties

Barak, A., Klein, B., & Proudfoot, J. G. (2009). Defining internet-supported therapeutic interventions. Annals of Behavioral Medicine, 38(1), 4-17.

Claeys, H. (2011a). Alcoholhulp.be: onlinehulpverlening bij  alcoholproblemen. In P. Bocklandt (red.), Niet alle smileys lachen (pp. 335-343). Leuven: Acco.