Online Cognitive Bias Modification

Stel je voor, therapie voor verslaving, depressie of angst, onder de vorm van een computerspelletje. Geen riskante medicatie of dure psychotherapeuten nodig. Een aantal keer trainen en je bent van je probleem af. Klinkt te mooi om waar te zijn,… en waarschijnlijk is het dat ook. Toch zijn er positieve berichten op het gebied van onderzoek over de zogenaamde ‘cognitive bias modification’. Op z’n minst blijkt uit onderzoek dat het inzetten van deze nieuwe methodologie te rechtvaardigen is. In combinatie met klassieke psychotherapie of begeleiding (voorafgaand of tijdens) zou het zeker een meerwaarde kunnen bieden.

‘Cognitive bias’

We worden verondersteld ‘rationele’ wezens te zijn, maar toch wordt ons gedrag vaak door heel andere factoren bepaald. Naast bewuste verstandelijke redeneringen spelen ons ‘buikgevoel’, heuristiek en emotionele reacties op bepaalde uitlokkers een rol. Daar komt nog het fenomeen van de ‘cognitive bias’ (of denkfout) bovenop. Er zijn talrijke types van denkfouten beschreven en een heel aantal daarvan spelen zich op een onbewust niveau af. Het zijn diep ingewortelde automatismen die aan onze bewuste controle ontsnappen.

CBM

Via ‘cognitive bias modification’ (CBM) wil men deze onbewuste processen ‘her-trainen’. Iemand die depressief is, met een negatief beeld van de wereld, heeft de gewoonte ontwikkeld om enkel aandacht te hebben voor negatieve gebeurtenissen. En hierin steeds een bevestiging te zien van zijn pessimistische overtuigingen. Het gaat dan om een ‘attention bias’ in combinatie met een ‘confirmation bias’. Bij alcoholproblemen wordt de aandacht van zware drinkers gericht op alles wat met alcohol te maken heeft (aandachtsbias). Daarnaast vertonen ze ook een sterke ’toenaderingsbias’.

Bij cognitieve gedragstherapie of sommige vormen van dynamische psychotherapie wil de therapeut de negatieve (vaak onbewuste) gedachtepatronen bewust maken. Vervolgens wordt cliënten geleerd om op een alternatieve wijze te leren denken en kijken, om zo gedragsverandering te bewerkstelligen. CBM doet geen beroep op ‘inzicht’ maar wil cliënten rechtstreeks trainen in alternatieve denkpatronen met behulp van diverse ‘games’. Een voorbeeld hiervan is de training in het herkennen van positieve gezichtsuitdrukkingen voor mensen met stressklachten, ontwikkeld door de McGill University.
Hier te bekijken

Prof. ontwikkelingspsychopathologie Reinhout Wiers (universiteit Amsterdam) is reeds jaren bezig met onderzoek rond CBM, o.a. bij alcoholverslaving. De proefpersonen die de CBM-training kregen, ontwikkelden automatische vermijdingsreacties voor alcohol. Het terugvalpercentage (na een jaar) bleek significant lager dan bij diegenen die geen training gekregen hadden. Opvallend was dat oudere deelnemers en mensen die vooraf een sterke toenaderingsbias (de automatische neiging om alcoholische drankjes naar zich toe te trekken) hadden, het meest profiteerden van CBM.

Er werden ook gunstige resultaten gevonden in onderzoeken waarbij CBM werd toegepast door cliënten met eetproblemen, angstklachten, stress en depressie.

CBM online

Niet verwonderlijk dat men ging proberen CBM trainingen online aan te bieden of via apps op een smartphone. Op deze manier zou de techniek op een goedkope manier kunnen ingezet worden voor grote groepen mensen. In dit kader ontwikkelden Reinhout Wiers en zijn medewerkers een hele reeks trainingen voor diverse problemen, die momenteel op hun doelmatigheid worden uitgetest. Hierbij wil men nagaan hoe effectief deze trainingen op zich zijn en of ze de effectiviteit van andere therapieën kunnen verhogen door ze gecombineerd aan te bieden.
Zie: TOP trainingen voor depressie, diverse afhankelijkheidsproblemen, gokken, angst en overmatig eten.