Beter voorkomen dan genezen?

Het ‘Leuven College Survey project’ (LCS) verzamelt reeds enkele jaren gegevens over mentale gezondheid bij studenten van KULeuven. Op basis hiervan zijn de onderzoekers erin geslaagd om een wiskundig algoritme te ontwikkelen dat kan vaststellen hoe groot het risico is dat een eerstejaarsstudent een depressie, suïcidaliteit of alcoholafhankelijkheid zal ontwikkelen. De onderzoekers, onder leiding van prof. Ronny Bruffaerts en prof. Koen Demyttenaere, willen dit algoritme nu preventief inzetten bij eerstejaarsstudenten. Behoren ze tot een risicogroep, dan zullen ze een mail krijgen die hen hierover informeert en aanbieden om hiervoor (online of f2f) hulp te zoeken.

Daarnaast is er recent ook sprake van ‘EHBO cursussen voor psychische problemen’. Een idee dat overgewaaid komt uit Australië, waarbij preventie zich (al dan niet geïndiceerd) richt op bredere lagen van de bevolking.

 Is (online) preventie zinvol?

Stemmingsstoornissen en afhankelijkheidsproblemen blijken volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO Global Burden of Disease Study) wereldwijd een bijzonder grote impact te hebben. Verder onderzoek toont aan dat tot 75% van de psychische problemen zich ontwikkelen tijdens de adolescentie en de jongvolwassenheid. Het kan dus zeker zinvol zijn om hier preventief op in te zetten.

Het is de bedoeling om eerstejaarsstudenten die, op basis van hun antwoorden op een vragenlijst, meer dan 90% risico lopen op het ontwikkelen van psychische problemen hierover te informeren. Intussen loopt het onderzoek dat in Leuven gestart is, wereldwijd aan meer dan twintig universiteiten. Door bundeling van al deze gegevens kan de voorspellende waarde van het algoritme steeds accurater worden.

In het kader van preventie zal bij KULeuven een pilootproject ontwikkeld worden met e-mentalhealth interventies. Dit kan mogelijk geïntegreerd worden in de reeds bestaande Mindmates website. Mindmates omvat voorlopig een zelftest voor depressie (PHQ-9), een buddy werking en informatie rond mogelijkheden voor hulpverlening. Voor dit laatste zijn ook links naar onlinehulp interventies beschikbaar, zowel op de zogenaamde nulde/eerste lijn als op de tweede lijn. Online hulpverlening neemt in dit geheel een belangrijke plaats in, omdat het laagdrempelig is en deelnemers anoniem kunnen blijven.

Bedenkingen

Gebruik van Big Data om deze preventief aan te wenden roept echter vanuit verschillende hoeken vragen op.

Dit is het geval bij de Privacycommissie. Is het geoorloofd om studenten een automatische mail te sturen waarin vermeld wordt dat ze risico lopen op een psychische stoornis? Volgens voorzitter Willem De Beuckelaere zegt de wet dat “elke patiënt mag weten wat er in zijn dossier staat, maar ook dat hij hierbij begeleid moet worden door een huisarts of een andere medisch deskundige”. Louter een mail sturen is dan niet voldoende.
Lees meer in dit artikel van VRT Nws

Prof. Willem Lemmens (Universiteit Antwerpen) heeft ethische bezwaren. Zullen mensen kunnen omgaan met de keuzevrijheid om zich al dan niet te laten behandelen wanneer ze bepaalde risico’s lopen op een aandoening? Zal dit net niet een grotere onzekerheid creëren, waarbij keuzes gelijkgesteld kunnen worden aan verantwoordelijkheid. Of: “Als ik weet dat ik kans loop op een depressie en ik grijp niet in, kan ik daar later dan verantwoordelijk voor gesteld worden?”.

Tenslotte is iedereen het erover eens dat gezondheidsdata zeer strikt beveiligd dienen te zijn. In geen geval mogen ze toegankelijk zijn voor bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen of banken die er misbruik van kunnen maken. Het kan immers niet dat iemand geen lening zou kunnen krijgen omdat blijkt dat er een verhoogd risico is voor depressie op latere leeftijd.

Gezondheidswinst door preventie

Depressie kan vaak goed behandeld worden. Toch blijkt dat op bevolkingsniveau de ziektelast hierdoor maar gedeeltelijk kan weggenomen worden. Dat komt omdat depressie vaak niet herkend wordt, niet elke patiënt goed behandeld wordt en behandelingen vaak niet aanslaan. Zo wordt hooguit een derde van de ziektelast aangepakt. We weten ook dat behandelingen voor stemmingsstoornissen (zowel medicamenteus, als psychotherapeutisch)  de voorbije decennia niet tot merkelijk meer resultaat leiden dan 10 jaar geleden. O.a. prof. dr. Pim Cuijpers pleit er dan ook voor om meer in te zetten op preventie, want op dat gebied is momenteel de grootste gezondheidswinst te halen.

Depressie en andere psychische problemen hoeven daarom preventief niet ‘full-blown’ aangepakt te worden met langdurige psychotherapie. Vaak blijken mini-interventies die zich richten op mogelijk voorspellende klachten reeds effectief. Zoals bijvoorbeeld het leren omgaan met slaapproblemen, piekeren, stress en het stimuleren van activiteit en beweging.
Zie ook ‘Depressiepreventie, Trimbos, 2013’ (pdf)

In het verlengde hiervan ligt de ‘Mental health first aid’, een oorspronkelijk Australisch project, dat momenteel ook in Vlaanderen opgang blijkt te maken. Het gaat om een soort EHBO cursussen voor mentale gezondheid, die in scholen, bedrijven en diverse verenigingen kunnen aangeboden worden. Een parallel online of ‘blended’ platform kan dit geheel ondersteunen, omdat hierdoor grote groepen kunnen bereikt worden op een gepersonaliseerde manier.
Zie dit artikel in De Standaard