Depressiehulp: een veelzijdig initiatief

Met de website Depressiehulp ontwikkelen CGG Kempen en CGG De Pont een veelzijdig project op gebied van online hulpverlening. De website omvat:

• een publiek informatief gedeelte,
• blended hulpverlening (een combinatie van gesprekken met CGG cliënten en een online programma),
• online zelfhulp die voor iedereen toegankelijk is
• en op termijn ook volledige online hulp voor niet-CGG cliënten.

Beide CGG willen de blended methodologie ook in andere Centra Geestelijke Gezondheid helpen verspreiden en op termijn geleidelijk online verbindingen leggen met nulde/eerstelijnsdiensten zoals Zelfmoord1813 en Tele-onthaal. Tenslotte zal er een KCE gefinancierd onderzoek plaatsvinden, om een vergelijking te maken tussen ‘traditionele’ ambulante behandeling versus blended behandeling.

De website

Publieke informatie

De publieke website wil een bron van toegankelijke informatie zijn voor het brede publiek, doorweven met citaten en ervaringsverhalen om de herkenbaarheid te vergroten. Naast het informeren over depressie (kenmerken, oorzaken en vormen), is er de mogelijkheid om een zelftest uit te voeren. Met deze zelftest (PHQ-9) kunnen bezoekers een eerste inschatting maken over de ernst van hun klachten, die vanzelfsprekend geen diagnose kan vervangen.

Daarnaast is er informatie beschikbaar die gericht is op mensen uit de directe omgeving (partners, familieleden, kinderen, vrienden) en wordt een overzicht geboden van mogelijke hulpbronnen wanneer iemand met depressieve klachten worstelt.

Blended begeleiding

De blended begeleiding is gericht op CGG cliënten die in behandeling zijn. Het online programma vormt enerzijds een ondersteuning van de face-to-face gesprekken, maar biedt ook de mogelijkheid om aan herstel te werken tussen de sessies door.

Het programma bestaat uit een 17-tal thematische modules die diverse oefeningen bevatten. Het programma in zijn geheel is onderverdeeld in drie fases die het therapeutisch proces volgen: een exploratieve fase, een werkfase en een afrondingsfase.

Thema’s die aan bod komen zijn o.a.: activering, leren ontspannen, omgaan met negatieve gedachten, waarden en doelen, omgaan met piekeren, mindfulness en relatiepatronen. Welke weg gevolgd wordt en welke thema’s gebruikt worden is afhankelijk van de invalshoek van de therapeut en kan in samenspraak met de cliënt bepaald worden. Dus deelnemers hoeven niet alle modules te doorlopen. Zie ook verder ‘Therapeutische kaders’.

Momenteel wordt deze blended hulp proefgedraaid in CGG Kempen en CGG De Pont. 17 andere CGG hebben zich ondertussen aangemeld om een introductie van deze werkwijze te krijgen en een heel aantal willen ook een opleiding met verdere intervisies volgen.

Online zelfhulp

Deze zelfhulp (zonder enige tussenkomst van een hulpverlener) is voor iedereen beschikbaar na registratie. Vooraf vindt wel een korte screening plaats, waarna mogelijke deelnemers een advies krijgen over het volgen van het zelfhulpprogramma. Aan mensen met zeer ernstige en langdurige klachten wordt aangeraden professionele ambulante hulp te zoeken.

Het zelfhulpprogramma biedt in een vereenvoudigde vorm een 4-tal modules aan: ‘voelen en denken’, ‘in beweging komen’, ‘mijn relaties (relatiepatronen)’ en ‘wat is belangrijk in mijn leven’.

‘Pure’ online begeleiding

Deze is voorzien in de loop van 2018. Niet-CGG cliënten zullen zich online kunnen aanmelden, eventueel zelfs anoniem. Het programma is gelijk aan dat van de blended vorm, maar de begeleiding door een hulpverlener zal plaatsvinden via wekelijkse chats.

Met deze online begeleiding willen de CGG mensen bereiken die uit schaamte geen ambulante hulp durven zoeken, gehinderd worden door beperkte mobiliteit of andere praktische omstandigheden. Zoals bij Alcoholhulp wordt verwacht dat deze vorm van therapie voor een aantal mensen voldoende zal zijn, voor anderen wordt het waarschijnlijk eerder een tussenstap naar ambulante professionele hulp.

Therapeutische kaders

In het therapeutisch aanbod van Depressiehulp wordt gebruik gemaakt van verschillende invalshoeken, zoals cognitieve gedragstherapie, gedragsactivatie, ACT (‘Acceptance and Commitment Therapy’), mindfulness en dynamische interpersoonlijke therapie. Uit onderzoek blijkt immers dat deze psychologische interventies effectief kunnen zijn voor de behandeling van depressie.

Dit is eveneens het geval wanneer deze interventies in groep, telefonisch, via internet of als online zelfhulp aangeboden worden (Cuypers e.a., 2010 & 2017). Hoewel dient vermeld dat de effectgrootte van online interventies aanzienlijk hoger is wanneer er menselijke ondersteuning geboden wordt, in vergelijking met zelfhulp zonder opvolging (Karyotaki e.a., 2017).

Het feit dat er verschillende types van psychotherapie worden aangeboden, geeft enerzijds de mogelijkheid om meer aan te sluiten bij individuele cliëntbehoeftes, maar anderzijds ook bij de werkwijze van verschillende hulpverleners. Zij kunnen dus aparte modules van het programma aanbieden. Het valt bovendien niet uit te sluiten dat in de toekomst nog bijkomende modules kunnen ontwikkeld worden, voor bijvoorbeeld experiëntiële therapie of voor oplossingsgerichte methodieken.

Online hulpverlening in zijn verschillende vormen biedt daarnaast nog een aantal voordelen. Deelnemers kunnen thuis aan de slag, waardoor de behandeling niet beperkt wordt tot de gesprekskamer. Informatie, handvaten en oefeningen zijn 24/7 beschikbaar en cliënten worden aangemoedigd om hun behandeling meer zelf in handen te nemen.

Vanzelfsprekend zijn er ook beperkingen wanneer cliënten niet over een vlotte internetverbinding of minimale computervaardigheden beschikken. En natuurlijk zal de online aanpak niet bij iedereen even goed aanslaan.

Verbindingen met de nulde/eerstelijn

Recente cijfergegevens en de berichtgeving in de media bevestigen de toename in het gebruik van online contactname om hulp te zoeken (zoals bij Zelfmoordlijn 1813, Tele-Onthaal e.a.). Dit wijst op een duidelijke nood aan deze laagdrempelige hulpvorm.

Hoewel bijvoorbeeld Zelfmoordlijn1813 er doorgaans in lukt om oproepers een eerste opvang te bieden en over de acute crisis heen te helpen, is het duidelijk dat een aantal van de oproepers meer ondersteuning nodig heeft. Zoals onder de vorm van (online) vervolggesprekken. Bij de schakeling tussen dit eerste contact en verdere hulp loopt het echter geregeld mis. De drempel naar de reguliere tweedelijnszorg is voor velen te hoog. Schaamte en angst voor stigmatisering spelen een rol, maar ook praktische drempels zoals kantooruren, wachttijden, enzovoort.

Vooral jongeren en jongvolwassenen nemen online contact op via mail of chat. Een gedeelte van deze hulpvragers heeft bovendien de behoefte en/of geven de voorkeur aan een online vervolgtraject eens ze de eerste stap gezet hebben.

Vanuit de nulde/eerstelijnsdiensten zelf komt het signaal dat er een behoefte is aan online verwijsmogelijkheden.  Volgens de richtlijnen suicidepreventie moet verdere opvolging door professionele hulpverleners gebeuren. Dit heeft te maken met het feit dat er in veel gevallen een sterke link bestaat tussen suïcidaliteit en onderliggende psychische problemen, zoals depressie.

De mogelijkheid tot online vervolggesprekken, door CGG medewerkers of door professionelen bij Zelfmoord1813, kan dus een aanzienlijke meerwaarde betekenen. Indien aangewezen kan tijdens of na de online vervolgcontacten gemakkelijker verwijzing plaatsvinden naar online hulp (zoals Depressiehulp) of blended/ambulante zorg bij een CGG of een psychiatrische thuisdienst. Blijft het suïciderisico zeer hoog, dan is verwijzing naar residentiële opvang (bijvoorbeeld een PAAZ dienst) een optie.

Onderzoek

Aan de ontwikkeling van Depressiehulp zijn ook enkele experimentele aspecten verbonden. In tegenstelling tot online zelfhulp en therapie, werd blended hulp nog maar weinig onderzocht. Theoretisch is het ‘the best of both worlds’. Maar de praktijk zal dus nog moeten aantonen welke meerwaarde deze werkwijze effectief te bieden heeft. Vandaar ook het plan om in 2018 onderzoek op te starten.

Het betreft een RCT studie met een looptijd van 5 jaar, onder leiding van Prof. Patrick Luyten (KUL). Het onderzoek zal door KCE (Federaal kenniscentrum voor de gezondheidszorg) gefinancierd worden. Cliënten die in aanmerking komen zullen volgens toeval verdeeld worden over 4 groepen: CGT blended, CGT f2f, DIT blended en DIT f2f. De effectgrootte per groep zal vergeleken worden en daarnaast wordt onderzocht of er bij de blended condities minder individuele gesprekken nodig zijn voor een vergelijkbaar resultaat. Cliënten zullen gemonitord worden tot 2 jaar na afsluiting van de verschillende behandelingen.